بررسی تغییرات جمعیت، پراکنش فضایی و طرح های نمونه گیری از کنه تارتن دولکه ای ( tetranychus urticae koch. (acari:tetranychidaeدر مزارع لوبیای معمولی(phaseolus vulgaris l)در شمال استان لرستان

کنه تارتن دولکه ای (acari:tetranychidae) .koch tetranychus urticae یکی از مهم ترین آفات گیاه لوبیا در اغلب نواحی تولید لوبیا کشور از جمله استان لرستان است. در سال 1387، تغییرات جمعیت، پراکنش فضایی و مدل های نمونه گیری دنباله ای با دقت ثابت برای این آفت در مزارع لوبیا شهرستان های بروجرد، دورود و ازنا مورد مطالعه قرار گرفت. کنه تارتن دولکه ای از اوایل تیر به مزارع لوبیا هجوم آورد. این آفت دارای دو اوج جمعیتی مشخص در تاریخ های 25/5/87 و 1/6/87 در بروجرد، 18/5/87 و 1/6/87 در دورود و 25/5/87 و 8/6/87 در ازنا بود. در این تحقیق از دو الگوی حرکت در مزرعه (دو قطر و زیگزاگ) استفاده شد. بررسی های آماری نشان داد که بین این دو الگو از نظر پارامترهای cv، rv و rnp اختلاف آماری وجود نداشت. نتایج نشان داد که نمونه گیری باید از مجموع سه ارتفاع بوته (بالا، وسط و پایین) انجام شود. همچنین در نمونه گیری از جمعیت ماده بالغ، پوره و تخم، نتیجه مقایسه آماری سه واحد نمونه گیری 5/1 برگ (یک نصف برگ از هر یک از ارتفاع های بالا، وسط و پایین بوته)، سه برگ (از هر ارتفاع یک برگ) و شش برگ (از هر ارتفاع دو برگ) از نظر سه پارامتر cv، rv و rnp نشان داد که مقادیر cv و rv در یک گروه آماری قرار گرفتند. اما واحد 5/1 برگ دارای بیشترین مقدارrnp بود که با دو واحد سه برگ و شش برگ اختلاف آماری نشان داد. بر اساس این تحقیق، واحد نمونه گیری 5/1 برگ (سه نصفه چپ و راست برگ به صورت متوالی از سه ارتفاع گیاه) جهت نمونه گیری از جمعیت کنه تارتن دولکه ای در مزارع لوبیا توصیه می گردد. در ضمن بر اساس مقدار r2 به دست آمده از محاسبات رگرسیونی، شاخص پراکنش تایلور برای برآورد نوع پراکنش مراحل زندگی آفت در مقایسه با شاخص آیواو مناسب تر بود. مقایسه شاخص b تایلور برای واحدهای 5/1 برگ، سه برگ و شش برگ نشان دهنده ی تجمعی بودن مراحل ماده بالغ، پوره و تخم آفت است. به منظور بررسی تخمین جمعیت مراحل مختلف زندگی این آفت، مدل های نمونه گیری دنباله ای با دقت ثابت به روش گرین با چهار سطح دقت 15/0، 2/0، 25/0 و 3/0 برای هر یک از مراحل ماده بالغ، پوره و تخم این کنه طراحی شد. برای هر مرحله زندگی آفت، اعتبار این مدل ها با استفاده از 15 سری از داده های جداگانه (داده هایی که برای محاسبه پارامترهای تایلور یا آیواو استفاده نمی شوند) مورد ارزیابی قرار گرفتند. در مدل های نمونه گیری دنباله ای گرین برای دست یابی به سطح دقت 25/0، به منظور نمونه گیری از جمعیت ماده بالغ، پوره و تخم، به ترتیب 55، 55 و 87 واحد نمونه 5/1 برگ، 46، 73 و 71 واحد نمونه سه برگ و 25، 56 و 41 واحد نمونه شش برگ مورد نیاز است. استفاده از این طرح باعث تخمین دقیق تراکم جمعیت کنه تارتن دولکه ای در یک سطح دقت معین می شود که می توان آن را برای اهداف تحقیقاتی و مدیریت این آفت به کار برد. از آن جا که موضوع کاهش هزینه های مدیریتی در برنامه های مدیریت کنترل آفات از اهمیت بالایی برخوردار است، بنابراین استفاده از واحد نمونه گیری 5/1 برگ علی رغم افزایش قابل توجه تعداد نمونه در مدل های نمونه گیری دنباله ای با دقت ثابت، هزینه (زمان) نمونه گیری را نیز کاهش خواهد داد. به عبارت دیگر در واحد نمونه 5/1 برگ تعداد نقاط نمونه گیری در مزرعه افزایش یافته و تراکم جمعیت آفت با نمونه بیشتری تخمین زده می شود. در این تحقیق مدل دوجمله ای ویلسون و روم نیز به منظور بررسی ارتباط بین نسبت گیاهان آلوده در مزرعه و میانگین تراکم جمعیت کنه تارتن دولکه ای نیز ارائه شده است. با کاربرد این مدل زمان کمتری در انجام نمونه برداری صرف می شود و برای تخمین جمعیت کنه تارتن دولکه ای که شمارش آن وقت گیر می باشد بسیار سودمند خواهد بود.